Spyware
Casus yazılım. Casus yazılım, gizlice bilgisayara kurularak kullanıcının bilgisayarla etkileşimine engel olan veya etkileşimini kısmen kontrol eden yazılımdır. Casus yazılım terimi kullanıcının bilgisayardaki davranışlarını gizlice izleyen program olarak algılanabilir ancak izleme işlevinden fazlasına sahiptir. Casus yazılımlar çeşitli kişisel bilgileri toplayabilir, kullanıcıya fark ettirmeden bilgisayara ek yazılımlar kurabilir veya web tarayıcıyı sisteme daha zararlı, örneğin virüs içeren, bir siteye yönlendirebilirler. Hatta bilgisayar ayarlarını değiştirerek yavaş ağ bağlantılarına, web tarayıcılarında farklı anasayfalar açılmasına, internet bağlantısının kopmasına veya diğer programların kaybına neden olabilirler. Bir başka deyişle bunlar kişisel gizliliği bozan yazılımlardır.
Spyware yazılımlar, sisteme kurduğumuz bazı yazılımlar tarafından kullanıcı "çaktırmadan" yüklenirler. Spyware ile dağıtılan bazı yazılımlar arasında Kazaa, Morpheus, AOL Instant Messenger var. Divx ve FlashGet gibi yazılımlarda daspyware yazılımlar vardı ancak bunlar bir süre evvel yapımcıları tarafından temizlendiler.
Malware
Malicious software = Kötü amaçlı yazılım. Kullanıcının istemi dışında sisteme zarar vermeye çalışan yazılımlara verilen ad. Virüs ve trojanlar bu kategoriye girerler örneğin. Virüs haricinde, spyware, rootkit gibi yazılımlar da bu kategoriye girerler.
Rootkit
Rootkit yetkili kişinin izni olmadan bir bilgisayarın temel kontrolünü (Unix'te "root" erişimi, Windows'ta yönetici erişimi) alan bir yazılım veya yazılım grubudur. Çoğu zaman işletim sisteminin kontrolünü ele geçirmek için donanım erişimi (örneğin reset düğmesi) gerekmez. Rootkit'ler standard işletim sisteminin güvenlik mekanizmalarını aşarak kendilerini gizler. Bunu yapabilmek için çalışan uygulamaları izleyen programlardan saklanır veya dosyalarını ve sistem verisini işletim sisteminden saklar. Genellikle işletim sistemi dosyalarında değişiklik yaparlar veya kendilerini sürücü veya kernel modülü gibi gösterirler.
Rootkit'ler, temel olarak, tepkisiz kalan sistemlerin kontrolünü devralmaya yarayan sıradan uygulamalardır ancak son yıllarda davetsiz kullanıcıların fark edilmeden sisteme erişimine yardımcı olan yazılımlar haline gelmiştir. MS Windows, Mac OS X, Linux ve Solaris gibi çeşitli işletim sistemleri için rootkit'ler bulunmaktadır.
Bloatware
Bir okuyucumuz bu terimi çok güzel çevirmiş: "Şişirme yazılımlar". Kısacası, tükettiği sistem kaynaklarına oranla pek işe yaramayan; sistemde fazlalık + kalabalık yapan, kaldırdığınızda sisteme nefes aldıran kullanışsız yazılımlardır. Bir çok notebook üreticisi ile gelen kullanışsız yazılımlar bu klasmana birerler.
Freeware
Ücretsiz olarak dağıtılan yazılımlara verilen ad. Freeware yazılımlar, herhangi bir ücret ödemeden sınırsız süre boyunca tüm fonksiyonları ile çalışabilme kriterine sahip olmalıdır. Freeware yazılımlara örnek olarak Firefox verilebilir.
Freeware yazılım, açık kaynak kodlu yazılım anlamına gelmemektedir. Kapalı kaynak kodlu olabileceği gibi, kaynak kodları açık da olabilir. Bazı Freeware yazılımların içerisinde casus veya zararlı yazılımlar gömülebilir; bu yüzden tüm freeware yazılımlar güvenlidir demek güç. Zira bir çok freeware yazılım, içerisinde reklam barındırarak ücretsiz halde kullanıcılara sunulur. Bu tür yazılımlara aynı zamadan adware de denir.
Shareware
"Deneme sürüm yazılım" olarak türkçeleştirebileceğimiz "shareware" yazılımlar, aslında ticari olan ancak kullanıcıların kısıtlı bir süre boyunca denemeleri için dağıtılan yazılımlardır. Internet üzerinden indirilebilir veya dergi CD/DVD'leri ile dağtılabilir. Shareware yazılımlar, belirli bir kullanımdan sonra kullanıcı tarafından satın alınmasını gerektirir.
Bazı shareware'ler, belirli bir süre kullanımdan sonra tamamen kullanılmaz hale gelebilir, ya da programın bazı özellikleri devre dışı bırakılarak çalışmaya devam eder. Ya da, programın tüm özelikleri çalışmaya devam etse de, sürekli uyarı mesajları çıkarak sizi çileden çıkartır. Örneğin, WinRAR bu yazılımlara örnek olarak gösterilebilir.
Adware
"Reklamla desteklenen yazılım" anlamına gelen adware, kullanılan yazılım içerisinde otomatik olarak reklam gösteren yazılımlardır. Bazı adware yazılımlar, kişisel bilgileri çaldığından casus yazılım (spyware) olarak nitelendirilebilir. Bu tür yazılımlardan genellikle uzak durmak gereklidir. Adware olarak bilinen bazı popüler yazılımlar arasında Kazaa ve BSPLayer var.
Kaynak: (PCLABS) http://www.pclabs.gen.tr/2008/03/25/spyware-malware-bloatware-freeware-terimleri-ne-anlama-geliyor/
